مرفهین جامعه نه تنها از تحریم‌ها آسیب ندیدند بلکه منتفع هم شدند
گفتگوی خبرگزاری شفقنا با آیت‌الله مصباحی مقدم:
- با توجه به نارضایتی‌هایی که از وضعیت معیشتی و اقتصادی کشور وجود دارد، ارزیابی شما از میزان و پیش نیازهای مشارکت مردم در انتخابات آینده چیست؟
مصباحی مقدم: حوادث اخیر شوکی به مردم وارد که قطعا در حضور آنها پای صندوق رأی بی تاثیر نخواهد بود. از نظر اجتماعی، طیف‌های مختلفی در کشور داریم که یک طیف پایبند به انقلاب و نظام جمهوری اسلامی است و در هر صورت پای صندوق رأی خواهد آمد. این طیف مقارن با فراخوان رهبر انقلاب و تبلیغات صدا و سیما، در انتخابات حضور پیدا می‌کند و حتی در شرایط جنگ هم این مشارکت را شاهد بودیم. طیف دیگری هم هستند که هیچ وقت در انتخابات شرکت نمی‌کنند؛ در واقع آنها علایق اجتماعی و سیاسی زیادی ندارند و در حدود ۱۵ درصد جمعیت دارای حق رأی را تشکیل می‌دهند. طیف سومی هم هستند که نسبت به نظام جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی، حساسیت بالایی ندارند و مشارکت آنها بستگی به این دارد که شرایط سیاسی و اجتماعی به نحوی باشد که آنها را برانگیزد و غالبا جریان اصلاح طلب می‌تواند این طیف را پای صندوق های رأی بیاورد.
با توجه به اینکه دولت و مجلس کنونی، به طور عمده منبعث از دولت و اصلاح طلبان است، این احتمال وجود دارد که بخشی از این افراد به دلیل انتقاداتی که از عملکرد آنها دارند، پای صندوق‌های رأی حاضر نشوند. آنچه که در سطح رسانه‌ها مشاهده می‌شود، اظهار نظر سیاستمدارانی است که مورد علاقه این طیف هستند و آنها در اظهارات خود بر مشارکت پایین مردم می‌دمند اما مقصود آنها از مردم، همین طیف است. من نیز احتمال میدهم که سطح حضور آنها نسبتا کاهش پیدا کند. اما وقتی به انتخابات نزدیک شویم شاید تعصب ملی و وطنی بخشی از همین طیف نیز آنها را وادار به مشارکت در انتخابات کند و وجود تهدید خارجی که با شهادت سردار سلیمانی در اوج قرار گرفت، ممکن است باعث حضور بخشی از همین طیف پای صندوق رأی شود. به هر حال مشارکت در سطح کشور قطعا کمتر از پنجاه درصد نخواهد بود ولی با جمع بندی و تحلیل شرایط، فکر می‌کنم مشارکت در حدود ۶۰% باشد.
- با این تفسیر به نظر شما آرایش سیاسی مجلس به چه سمتی می رود و مجلس بیشتر در دست نیروهای اصولگرا است یا اصلاح‌طلبان؟
مصباحی مقدم: پیش از این هم پیش بینی می‌شد که آرایش مجلس یازدهم، شبیه به مجلس هفتم باشد؛ چراکه عملکرد مجلس ششم و شورای شهر دوم و اتفاقاتی که آن مجلس و شورا رخ داد، موجب روی آوردن مردم به جریان اصولگرا شد و فضای عمومی جامعه نیز اقتضاء می‌کند که عملکرد دولت و مجلس فعلی در انتخابات آینده دیده شود.
- عملکرد مجلس جزو مباحثی است که به آن پرداختید. ارزیابی شما از عملکرد مجلس کنونی چیست؟
مصباحی مقدم: مجلس از سه طیف تشکیل شده همانطور که سه فراکسیون دارد و هیچ کدام اکثریت نسبی را در مجلس ندارند؛ لذا اگر سخن از عملکرد مجلس می‌شود، باید از برآیندها صحبت کنیم. عملکرد مجلس در این دوره ضعیف‌ترین عملکرد در میان مجالس گذشته است. قطعا شرایط تحریم‌های آمریکا بر اوضاع اجتماعی و اقتصادی کشور تاثیر گذار هست اما من سهم این عامل را چندان بزرگ نمی‌بینم؛ مساله مهم در عملکرد مجلس، حضور افراد توانا، فعال، پر انگیزه و پیشگام است درحالی که مجلس دهم فاقد چنین شخصیت‌هایی بود.
- اشاره به بحث تحریم‌ها داشتید و اینکه سهم آن را در اوضاع اقتصادی و اجتماعی کمتر از عملکرد مسوولین می‌دانید. چرا در مراحلی نتوانسته‌ایم آنچنان که باید با فساد مبارزه کنیم که اعتماد از دست رفته را به جامعه بر گردانیم تا مشوق مردم در حضور پای صندوق رای باشد؟
مصباحی مقدم: سهم دولت در مسائل اقتصادی بسیار بزرگتر از سهم مجلس است؛ البته مجلس نیز در قانونگذاری و نظارت نقش دارد ولی نمی‌توان نقش مجلس را با دولت مقایسه کرد. بالای ۹۰% از بودجه کل کشور در اختیار دولت است. ۷۵% متعلق به شرکت‌های دولتی و ۲۵% سهم بودجه عمومی است. حتی کمتر از ۱۰% از آن سهم قوه مقننه و قوه قضاییه و سایر نهادها است؛ لذا کسی که اقتصاد کشور را مدیریت می‌کند، شخص رییس جمهور است اما این دولت در ارائه برنامه درست و پیش‌رو در شرایط تحریم، ناکارآمد بود و دولتی نبود که بتواند در شرایط جنگ اقتصادی رضایت مردم را فراهم کند؛ درحالی که ما تجربه جنگ ۸ ساله را داشتیم که درآمد کشور با شرایط فعلی اصلا قابل مقایسه نبود. مجموع درآمد ناشی از نفت ما در حدود شش میلیارد دلار بود که نیمی از این درآمد به جنگ اختصاص پیدا می‌کرد و نیم دیگر آن به دولت می‌رسید تا کشور را اداره کند؛ اما آن زمان رضایت مردم بسیار بالا بود و مردم احساس می‌کردند حداقل‌های معیشتی را دارند. دولت ساختاری ایجاد کرده بود که صفر تا صد کالاهای اساسی مورد نیاز مردم را از داخل و خارج تهیه می‌کرد و خودش متصدی خرید و واردات یا تولید و توزیع کالاها به دست خانوار ایرانی بود؛ اما متاسفانه از آن تجربه استفاده نشد؛ بلکه با این تصور که نباید شرایط دوران جنگ را برای مردم به نمایش بگذاریم، جامعه را در فشاری مضاعف قرار دادیم. شوک‌های وارد شده چه شوک بنزینی و چه شوک‌های متعدد قیمتی، وضعیت مردم را به شدت تحت تاثیر قرار داد و ۲/۳ جامعه در شرایط سختی قرار دارد. حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد از جامعه ما مرفه هستند که نه تنها از این شرایط آسیب ندیده‌اند بلکه منتفع هم شده‌اند. اگر دولت از این ۲۰ تا ۳۰ درصد جامعه، مالیات گرفته و نیاز خود را از طریق اخذ مالیات تامین می‌کرد، منشاء جهش قیمت ارز و کسری بودجه نبود و این فشار ها بر مردم تحمیل نمی‌شد.
- به هر حال این کارها از سوی دولت انجام نشده است و مردم برای تامین کالاهای اساسی خود با مشکلاتی روبه رو هستند؛ پس برای ایجاد تغییر در وضعیت معیشتی مردم چه اقداماتی باید از سوی مسوولین و مخصوصا مجلس صورت بگیرد تا در آینده شاهد این هجم از مشکلات در کشور نباشیم؟
مصباحی مقدم: تصور من این است که می‌توان کشور را بسیار بهتر از این اداره کرد. چون ایران کشوری بزرگ است و از نظر جغرافیا ۱% از مساحت جهان و ۷% از منابع زیر زمینی را در اختیار دارد و از نظر جغرافیا و جمعیت در جایگاه فوق العاده‌ای است که به این منطقه چهارراه جهان گفته می‌شود. شرق و غرب و شمال و جنوب جهان به هم نیازمند هستند و این نیازها می‌تواند از طریق ایران مبادله و ترانزیت شود و از این طریق می‌توان بخش عظیمی از درآمد کشور را تامین کرد. دولت باید به ترانزیت کالا اولویت می‌داد و اگر این اتفاق در ۷ الی ۸ سال گذشته رخ می‌داد، درآمد ما بسیار بالا می‌رفت. همچنین ایران باید بخش اعظم انرژی را صادر می‌کرد درحالی که ایران از نظر مصرف انرژی جزو کشورهای اول است که نشان می‌دهد مدیریت درستی در این زمینه صورت نگرفته است. در شهر بزرگی مثل تهران که خودروها باید برقی باشد اما بنزینی و گازوئیلی است و موتورسیکلت‌ها هم سهم بسیاری در آلایندگی شهر دارند. متاسفانه نگاه‌ها و عملکردها در جهتی نیست که اگر مردم امروز در فشار هستند، فردا از فشار آنها کاسته شود و یا اگر امروز در شرایط آلودگی هستند فردا در این شرایط نباشند. خدا آقای هاشمی رفسنجانی را رحمت کند که اگر ایشان به فکر مترو در تهران نبود، آلایندگی تهران چند برابر وضعیت فعلی بود. دولت‌ها باید اینطور فکر کنند و تنها جلوی چشم خود را نبینند. نگاه آنها باید هم به شرایط فعلی و هم در راستای بهبود وضعیت برای آینده باشد. نگاه به شرایط آینده وقتی محقق می‌شود که دولت از امکاناتی که در اختیار دارد استفاده بهینه‌ای داشته باشد. اگر طی سی سال گذشته درآمد نفت را سرمایه‌گذاری کرده بودیم، سالانه بین ۳۰ تا ۷۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری جدید صورت می‌گرفت؛ اما متاسفانه نگاه‌ها به مشکلات و ظرفیت‌های اقتصادی، کوتاه مدت و میان مدت است و اگر برنامه ریزی بلند مدت داشته باشیم بهتر می‌توانیم از امکانات کشور استفاده کنیم.
- به نظر شما دو جناح اصلاح طلب و اصولگرا در ورود به انتخابات آینده با چه موانع و مشکلاتی رو به رو هستند؟ به عقیده برخی از صاحبنظران، اصولگرایان در داخل طیف خود به سختی به ائتلاف می‌رسند. آیا در انتخابات آینده شاهد ائتلاف اصولگرایان خواهیم بود؟
مصباحی مقدم: شکی نیست که اگر جریان انقلابی اصولگرا برای انتخابات اسفند به لیست واحدی در تهران و کلانشهرها دست پیدا کند، نتایج بهتری می‌گیرد؛ اما اگر بنا باشد با چندین لیست به انتخابات ورود کنند یکدیگر را خنثی می‌کنند و نتیجه آن شاید برنده شدن رقبا باشد. به طور مثال در شهر مشهد که زادگاه من نیز هست برای انتخابات دوره قبل شوراها، اصولگرایان ۶ الی۷ لیست داشتند درحالی که اصلاح طلبان با یک لیست، وارد صحنه شدند و یقینا اگر اصولگرایان مشهد یک لیست ارائه می‌کردند برنده انتخابات شوراها در مشهد بودند. چون جمعیت رأی دهنده به اصولگرایان بسیار بالا است و حتی در انتخابات ریاست جمهوری که همزمان اتفاق افتاد، آقای رئیسی در مشهد ۶۰۰ هزار رأی بیشتر از آقای روحانی کسب کرده بود. رسیدن به وحدت و ائتلاف و ارائه لیست واحد، مهم است و ما انتظار داریم عقلایی رفتار شود. چراکه اگر یک بار دیگر بازنده انتخابات شویم، وضعیت کشور بدتر از این خواهد شد. جریان رقیب ما پروپاگاندا و سروصدا زیاد دارد و به خوبی می‌تواند مردم را در پای صندوق های رأی بسیج کند. این جریان به خوبی روی حواشی تکیه می‌کند و بسیاری از مردم به خاطر همین حاشیه‌ها پای صندوق رأی حاضر می‌شوند؛ اما این جریان در مدیریت میدان توانمند نیست و ناکارآمدی خود را در چندین دوره نشان داده است. به نظر من اگر چنین خطایی رخ بدهد و جریان انقلابی به لیست واحد نرسد، بار دیگر عرصه را واگذار کرده است.
- آیا برای وحدت نیروها صحبت‌هایی شده است؟ چشم انداز این تلاش‌ها چیست؟
مصباحی مقدم: گفتگوهای زیادی انجام شده است و فعلا اظهار امیدواری می‌کنیم تا دوستان به هم بپیوندند.
- در حال حاضر چند گروه در جناح اصولگرایان حاضر هستند؟
مصباحی مقدم: حداقل دو گروه در تهران وجود دارد که شورای ائتلاف و در کنار آن جریان پایداری‌ها هستند.
- به عنوان یکی از کاندیدای انتخابات، رییس مجلس آینده را چه کسی پیش بینی می‌کنید؟
مصباحی مقدم: به نظر من رئیس مجلس آینده، یک اصولگرا خواهد بود اما اینکه چه کسی باشد، حق مجلس و نمایندگان است تا ببینند چه کسی مدیریت و توانمندی خوبی دارد و او را برای این مقام انتخاب کنند. درواقع اداره مجلس با اداره دیگر نهادها بسیار متفاوت است؛ چون در مجلس، همه نمایندگان رئیس هستند و اگر بخواهند کسی را از ریاست مجلس پایین بیاورند برای آنها کاری ندارد و می‌توانند با استیضاح، صندلی ریاست را از رییس مجلس بگیرند. لذا این مدیریت، غیر از مدیریت در نهادی مثل ریاست جمهوری است. رییس جمهور اعضای کابینه خود را انتخاب می‌کند و اگرچه وابسته به رأی مجلس است ولی او حرف اول را می‌زند. اما در مجلس رقابت مطرح است و باید دید چه کسی می‌تواند در این رقابت بالاترین رأی را کسب کند.
- در راستای شکل‌گیری مجلس قوی، مساله وجود احزاب قوی مطرح است درحالی که یکی از انتقادات اصلی به ساختار انتخاباتی کشور، عدم وجود احزاب در کشور است.با این وجود چطور می‌توان به شکل‌گیری مجلس قوی امیدوار بود؟
مصباحی مقدم: من بارها در این مورد اظهار نظر کرده‌ام. ما در اداره کشور، مشکل ساختاری داریم و این مشکل ناشی از نبود احزاب فراگیر است. ما بیش از صد حزب رسمی داریم ولی آنها به درد هدایت انتخابات نمی‌خورند. حزب وقتی معنی پیدا می‌کند که بتواند در هر دوره، برنامه دوره بعدی را تدوین کرده و روی آن کار کند. البته برنامه‌های پنج ساله‌ای داریم که می تواند در چهارچوب قانون اساسی و سیاست های ابلاغی مقام معظم رهبری، سند چشم اندازی را ارائه کند که جنبه کلیدی و پیش برنده داشته باشد. اگر حزبی می‌خواهد برنامه‌ای ارائه کند، تبعا نیازمند کادری قوی است که توان برنامه ریزی داشته باشد و علاوه بر آن، برای انتخابات ریاست‌جمهوری و وزارتخانه‌های دور بعد هم کاندیدا داشته باشد و از پیش معلوم باشد که در صورت کسب رأی مردم، چه کسانی سکان وزارتخانه‌ها را در دست خواهند گرفت؛ حتی برای هر یک از کمیسیون‌های مجلس شورای اسلامی، افراد صاحب نظر و متخصص را جذب و ساماندهی کرده باشد، افراد شایسته حوزه‌های انتخابیه را شناسایی کرده و برجسته ترین و تواناترین آنها را انتخاب کند که اگر چنین مجلسی شکل بگیرد، وحدت نظر، وحدت عمل و وحدت رأی وجود خواهد داشت. ما در چنین مجلسی موفق خواهیم بود و فرقی نمی‌کند که جریان اصولگرا برنده انتخابات شوند و یا اصلاح طلبان. مساله مهم این است که با این روند، هر مجلسی که شکل بگیرد، دنباله‌رو مجلس قبلی خواهد بود و مجلس قبلی را خنثی نمی‌کند و هر رئیس جمهور، کار رییس جمهور قبلی را ادامه می‌دهد و کارهای ۸ سال قبل را خنثی نمی‌کند.
پس ما نیازمند چنین احزابی هستیم که برنامه داشته باشند، کادر سازی کنند و مسئولیت پذیر باشند. از سال ۷۶ به بعد، روسای جمهوری که انتخاب شدند خودشان هم تصور نمی‌کردند رییس جمهور شوند. آنها بعد از انتخاب مبهوت بودند که چه کسانی را به عنوان یاران خود انتخاب کنند. بنابراین اگر احزاب، کاندیدای مورد نظر خود را از قبل آماده کنند، قطعا می‌تواند در روند اداره کشور تاثیرگذار باشد. متاسفانه تجربه‌های خوب گذشته در کشور ما مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و همواره یک گام رو به جلو و یک گام رو به عقب داریم.
تجربه خوب هدفمندی یارانه ها در سال ۸۹ را داشتیم که ۹ قلم از حامل‌های انرژی و آب، تغییر قیمت پیدا کرد و این تغییر نه ۵۰% بلکه فقط در بنزین سهمیه‌ای ۴ برابر و در غیر سهمیه‌ای ۷ برابر و در گازوییل سهمیه ای ۱۰ برابر و در غیر سهمیه‌ای هم ۲۵ برابر بود؛ یعنی قیمت‌ها آنچنان که الان شاهد هستیم افزایش را تجربه نکرد و شوکی هم به جامعه وارد نشد.
چون مجلس آن دوره که خود من هم در آن حضور داشتم، از این پیشنهاد رییس جمهور استقبال کرد، چند ماه، کارهای تحقیقاتی صورت گرفته و نتایج آن مرتبا بازتاب داده شد و مردم در جریان بودند که اتفاقی خواهد افتاد و پول نیز از یک ماه جلوتر به حساب مردم واریز شد و مردم مطالبه می‌کردند که این قانون چه زمانی اجرا می‌شود. ولی این بار از تجربه قبلی استفاده نشد. آنچه اتفاق افتاد کار بسیار غیر عاقلانه‌ای بود و حتی مجلس از چند ماه قبل و از زمانی که دولت این طرح را اعلام کرد می‌توانست ورود کند و البته این ورود فقط به معنای رأی منفی و رد پیشنهادات دولت نیست؛ زیرا وقتی قیمت‌ها ۲۰ الی ۴۰ درصد افزایش داشت، پس باید تدبیری می‌اندیشیدند که قیمت بنزین هم بالا برود. نه اینکه این طرح در سران قوه تصمیم گیری شود زیرا مشخص است که مجلس را دور می زنند چون به فکر حل مشکل نبودند و فقط به فکر نادیده گرفتن مشکل هستند.
- برخی مطرح می کنند که مجلس دیگر در رأس امور نیست. چه عواملی موجب تنزل منزلت مجلس شده یا می‌شود و چگونه می توان مجلس را به منزلت واقعی خود رساند؟
مصباحی مقدم: مجلس در رأس امور است به این شرط که پیشگام باشد. اگر در هر اتفاق و مساله‌ای مجلس پیشگام باشد همچنان در رأس امور قرار می‌گیرد. ما در مجلس هشتم از پیشنهاد رییس جمهور استقبال و قانونی وضع کردیم که اگر امروز آن را مرور کنید می بینید که اجرای دقیق آن چقدر به نفع کشور بود. اعلام کردیم که ۳۰% حمایت از تولید صورت بگیرد و سهم مردم هم تماما نقدی نبود بلکه در راستای کمک به اشتغال جوانان، حمل و نقل عمومی و هزینه بهداشت و درمان بود و در نهایت در پایان دوره ۵ ساله، به تامین اجتماعی می‌رسیدیم اما به طور کامل اجرا نشد. نمایندگان مجلس باید از قدرت تفکر لازم برخوردار بوده و در هر جایی که مشکل و یا معضلی در نظام وجود دارد درصدد حل آن باشند. مگر نباید قوانین و مصوبات مجلس در چهارچوب قانون اساسی باشد پس چرا باید مصوبه و قانونی بیاوریم که شورای نگهبان آنها را رد کند؟ و یا چرا باید قانونی وضع کنیم که بر خلاف سیاست‌های ابلاغی مقام رهبری است؟. در این صورت شورای نگهبان این مصوبات را رد می‌کند و هیات نظارت مجمع تشخیص مصلحت هم به آن ایراد می‌گیرد و در این صورت مجلس احساس می‌کند که در رأس امور نیست.
- همزمان با پایان ثبت نام داوطلبین یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی، برخی با انتقاد از عملکرد شورای نگهبان اعلام کردند که رد صلاحیت‌های گسترده شورای نگهبان آغاز شده است. به نظر شما آیا شورای نگهبان در این دوره با اغماض بیشتری صلاحیت‌ها را بررسی کرد و یا سختگیرانه تر وارد عمل شد؟
مصباحی مقدم: تصور من این است که شورای نگهبان در چهارچوب قانون عمل کرد. اینکه جریانی سیاسی بیاید و بر این مساله بدمد که شورای نگهبان رد صلاحیت گسترده‌ای را آغاز کرد، این کار بر خلاف مصالح ملی است. شورای نگهبان در قانون اساسی جایگاهی روشن دارد. این جایگاه باید حفظ شود و تخریب شورای نگهبان صحیح نیست. البته صحبت من به این معنا نیست که شورای نگهبان اشتباهی نمی‌کند بلکه ممکن است اشتباهاتی هم رخ دهد ولی نباید چندین ماه جلوتر از انتخابات شاهد تخریب شورای نگهبان در مطبوعات باشیم. متاسفانه تعدادی از جناح‌ها وقتی افراد قوی و معتبر برای معرفی ندارند، با بهانه قرار دادن رد صلاحیت عده‌ای، این مساله را به نام خود تفسیر و تعبیر می‌کنند. اگر برای انتخابات، افراد شایسته ای دارید در زمان ثبت نام بفرستید و این انتظار را داشته باشید که برخی از آنها مورد ایراد قرار بگیرند پس از آنها دفاع کنید. مگر این اتفاق در جریان رقیب شما صورت نمی گیرد؟! آیا آنها غوغا سالاری می‌کنند؟! بلکه تلاش می‌کنند و تا جایی که می‌توانند توضیح می‌دهند و اسناد و مدارک می‌برند تا صلاحیت بگیرند. البته مراحل اولیه احراز صلاحیت بر عهده هیات اجرایی است که هیات اجرایی هم زیر پوشش وزارت کشور و دولت است و این دولت نیز دولت اصلاح‌طلبان است و اگر چند نفر را رد صلاحیت کرده‌اند باید خودتان و رفتارتان را اصلاح کنید نه اینکه به ساختار های نظارتی نظام ایراد بگیرید.
انتهای پیام
